رشد مطلوب رابطه مستقیمی با مدیریت توزیع آب و غذا در سالن تولید دارد. معمولا مصرف آب 1.5 تا 2 برابر میزان مصرف دان می باشد، این نسبت بصورت تقریبی بوده و عواملی مثل میزان رطوبت محیط، کیفیت دان مورد استفاده و میزان سلامت گله در تغییرات این نسبت دخیل می باشند.
توزیع مناسب و یکنواخت آب و دان در مرغداری برای تنظیم رشد جوجه ها و افزایش وزن آنها و جلوگیری از کاهش آب بدن آنها (دهیدراته شدن) ضروری است. رشد مطلوب رابطه مستقیمی با مدیریت توزیع آب و غذا در سالن تولید دارد. معمولا مصرف آب 1.5 تا 2 برابر میزان مصرف دان می باشد، این نسبت بصورت تقریبی بوده و عواملی مثل میزان رطوبت محیط، کیفیت دان مورد استفاده و میزان سلامت گله در تغییرات این نسبت دخیل می باشند.
با افزایش درجه حرارت محیط مصرف آب بیشتر می شود که ضروریست در این مواقع از آبخوری های کمکی نیز استفاده گردد.
انواع مختلفی از آبخوری تولید می شود که با توجه به شرایط و تعداد پرنده ها و نوع پرورش مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع آبخوری در سالن های پرورش طیور
آبخوری دستی یا کله قندی
برای جوجه های جوان از این نوع آبخوریها استفاده می شود که توسط کارگر قابل کنترل بوده و کلیه عملیات پر کردن ، خالی کردن ، شستشو و ضد عفونی آنها توسط نیروی کارگر انجام می گیرد . نمونه این آبخوریها ، آبخوریهای کله قندی است که به اسانی آب در اختیار جوجه قرار می گیرد . برای اینکه این عمل بهتر انجام گیرد ، باید داخل حصار و اطراف مادر مصنوعی ، تعدادی آبخوری کوچک از این نوع قرار داده شود .
حداقل ظرفیت آبخوریهای کله قندی دو لیتر و حداکثر ۴ لیتر است ؛ ولی باید توجه داشت که از نظر مدیریتی استفاده از تعداد زیاد تر آبخوری کوچک بهتر از تعداد کم آبخوری بزرگ است.
تجربه و مهارت کارگر در این روش اهمیت بسیار زیادی دارد، بطوری که توزیع نامناسب و پر نکردن بموقع آبخوری کله قندی، باعث تلفات زیاد خواهد شد.
آبخوری های دستی ناودانی
این آبخوری ها که بیشتر در سیستم پرورش مرغ تخمگذار در قفس مورد استفاده قرار می گیرد ، به طوری سرتاسری در جلو قفس نصب شده و مقطع آن به صورت u و v می باشد . جنس آن از آهن سفید ، یا آلومینیوم و یا پلاستیک بوده و معمولا به تانکر آب و یا سیستم لوله کشی وصل است . در این نوع آبخوری ، آب تازه همیشه به طیور ملایم جریان داشته و اب اضافی از دریچه ای در انتهای آن سرازیر می شود .
در این روش مصرف اب زیاد است و همچنین مرتبا باید آبخوری ضد عفونی و شستشو شود . ضمنا خطرات ناشی از قطع آب نیز عیب دیگر این نوع آبخوریهاست که از این نظر نیاز به پیش بینی هایی در این خصوص می باشد .
چنانچه از این نوع آبخوری در سیستم بستر استفاده شود ، جهت جلوگیری از ورود طیور به داخل ظرف آب ، بر روی هر ناودان یک میله گردان نیز نصب می شود .
آبخوریهای اتوماتیک قطره ای (نیپل)
این سیستم به طور وسیعی در روش قفسهای اتوماتیک مورد استفاده قرار گرفته و کاملاً بهداشتی بوده و احتیاج به ضد عفونی مکرر ندارد . به علاوه از نظر صرفه جویی در مصرف آب بسیار مناسب می باشد . در این سیستم جریان آب از لوله می گذرد و در کنار هر قفس ۲ تا ۳ سرپوش (سوپاپ یا والو) مخصوص تعبیه شده است که آب به صورت قطره قطره از آن خارج می شود . طیور نیز با نوک زدن متناوب با این سوپاپ ها ، موجب می شوند که آب از دهانه سوپاپ ، به طرف پایین جریان پیدا کند . این نوع ابخوریها برای جوجه های قبل از سن یک هفتگی قابل استفاده نیست .
امتیازات سیستم آبخوری نیپل نسبت به دیگر سیستم های آبخوری
- نیپل با حرکت در تمامی جهات آب را براحتی در دسترس مرغ و جوجه قرار می دهد.
- در مصرف آب، دارو و واکسن ها صرفه جویی قابل ملاحظه ای می شود.
- گله بصورت یکنواخت رشد می کند.
- با توجه به قابلیت تنظیم ارتفاع حتی برای جوجه های یک روزه هم قابل استفاده می باشد.
- بهداشتی ترین روش بوده و براحتی قابل نظافت و شستشو می باشد.
- آب تازه و تمیز پیوسته در دسترس پرنده قرار دارد.
آبخوریهای اتوماتیک سیفونی یا پلاسون
این آبخوریها از یک قسمت مدور و یک بشقاب تشکیل شده است . جنس آنها اغلب از پلاستیک و دارای دستگاه تنظیم بوده و به وسیله لوله ای نازک به لوله اصلی جریان آب که از زیر سقف می گذرد وصل و آویزان گردیده است. هنگامی که میزان آب آبخوری از حد معینی کاهش یابد ، به علت سبکی ، فنر متصل به آن بالا رفته و شیر تنظیم باز می شود و آب به داخل آبخوری جریان می یابد . و زمانی که میزان آب به حد معینی (لازم) رسید، دوباره به علت سنگین شدن آبخوری فنر به پایین کشیده شده و شیر تنظیم بسته می شود ؛ بدین ترتیب ، همیشه به مقدار کافی آب تمیز و خنک در اختیار مرغها قرار می گیرد . ارتفاع ابخوری را با توجه به سن مرغها می توان کم یا زیاد نمود .
استفاده از این آبخوریها معمولا بهداشتی تر بوده و در مصرف آب نیز تا حدی صرفه جویی می شود ؛ ولی این کار در مقایسه با انواع دیگر آبخوری نیاز به سرمایه گذاری بیشتری دارد . باید توجه داشت که ابخوریها را نباید مستقیما به جریان آب (آب شهر یا آب چاه) وصل نمود . زیرا در صورت قطع جریان آب ، لطمه بزرگی به مرغها وارد می شود .
از سوی دیگر در نقاط سردسیر ، خطر یخ زدگی لوله های آب وجود دارد ؛ از این رو شایسته است برای هر سالن یک منبع ذخیره آب (جداگانه) نصب و جریان آب مورد نیاز سالن به منبع مذکور وصل شود که برای این منظور می توان از بشکه های معمولی و یا تانکهای کوچک استفاده نمود .
همچنین هنگام دادن دارو نیز می توان مقدار معینی از دارو را در آب مخزن حل نموده ، به داخل آبخوریهای سالن هدایت نمود . یک فایده دیگر استفاده از این بشکه ها ، گرم نگهداشتن آب در فصل سرماست تا از این طریق حداقل دمای آب ، یعنی ۱۲ درجه سانتی گراد به خوبی تامین شود .
آبخوریهای اتوماتیک فنجانی
آبخوریهای کوچکی هستند که ۵ تا ۱۵ سانتی متر قطر و ۵/۲ تا ۶/۷ سانتی متر عمق دارند و بر اساس روشی که آب در داخل آنها وارد می شود ، به انواع مختلف زیر تقسیم می شوند :
۱) نوع معلق – یک فنجان نسبتا بزرگی به انتهای یک لوله عمودی یا لوله خرطومی متصل است و در داخل فنجان سوپاپی قرار دارد که بر اساس وزن آب داخل فنجان باز و بسته می شود .
۲) نوع ماشه ای – معمولا فنجانها در قسمت بالای یک لوله افقی در طول سالن قرار دارند و سوپاپی در قسمت پایین فنجان تعبیه شده است که توسط ماشه ای باز و بسته می شود . ماشه توسط خود مرغ عمل می کند و فنجان این نوع آبخوری بسیار کوچک است . همچنین لوله افقی را می توان بالا و پایین کشید ؛ از این رو بر اساس سن جوجه ارتفاع آن تغییرمی یابد .
نکاتی که در طراحی و نصب سیستم های آبخوری و دانخوری باید در نظر داشت
فواصل خطوط دانخوری و آبخوری بیش از 1.5 متر نباشد تا جوجه ها براحتی به غذا و آب دسترسی داشته و رشد یکنواختی داشته باشند.
فواصل خطوط دانخوری و آبخوری
با استفاده از شینگ های با رنگ شفاف، رسوب املاح بطور واضح دیده شده و بموقع برطرف شود.
آبخوری های کله قندی مناسبترین سیستم آبخوری تا یک هفتگی رشد جوجه ها می باشد که معمولا برای هر 50 قطعه جوجه یک آبخوری کفایت می کند. برای اینکه جوجه ها داخل بشقاب نروند و تراشه های بستر باعث آلودگی نشوند یک عدد موزاییک در زیر بشقاب قرار می دهیم تا ارتفاع آن مقداری بالا بیاید.
آبخوری ها بایستی در روز 2 تا 3 بار شستشو شده و آب آنها تعویض شود.
از هفته دوم می توان از آبخوری های سیفونی یا نیپل استفاده کرد که بصورت آویزان می باشند و برای جلو گیری از پریدن جوجه به داخل آن بایستی ارتفاع آبخوری، همسطح پشت جوجه تنظیم شود.